Кәсіпкер, меценат әрі коллекционер Нұрлан Смағұлов негізін қалаған Almaty Museum of Arts заманауи өнер мұражайы ресми түрде 2025 жылдың 12 қыркүйегінде есігін ашады. Бұл өңір үшін маңызды оқиғаның қарсаңында бағдарлама мен экспонаттармен танысу құрметі қазақстандық мәдениет және өнер қайраткерлеріне, сондай‑ақ қазақстандық және халықаралық баспасөз өкілдеріне бұйырды. Әлемнің түкпір‑түкпірінен журналистер Алматыға жиналып, Алматыда тұрақ тапқан әлемдік жауһарларды тамашалап, қазақстандық шеберлердің еңбектерімен танысты.

Tengri мұражайдың құрылысын іргетасынан бастап бақылап, белсенді құрылыс кезеңінде де келіп тұрды. Сол кезде Нұрлан Смағұлов ақ каска киіп, жалаң колонналар мен жабындардың ортасында тұрып былай деген еді: «Ал мына жерде Орталық Азиядағы ең үлкен көрме залы болады. Мұнда әлемдік деңгейдегі кез келген коллекцияны әкелуге мүмкіндік бар».

Фотосуретте: мұражайдың негізін қалаушы Нұрлан Смағұлов (ортасында), солдан оңға қарай: Татьяна Ходжаева – мұражай директоры, Меруерт Қалиева – мұражайдың көркемдік жетекшісі, Адиса Кин – коммуникациялар жөніндегі жетекші, Алмагүл Меңлібаева – суретші.

 «Бұл мұражай – менің көптен бергі арманымның орындалуы. Әлемді аралап, астаналарға, мәдени орталықтарға және мұражайларға барған сайын, өз қаламызға осындай кеңістік жетіспейтінін ойлап жүретінмін. Алматыға жаңа келбет, жаңа көңіл‑күй, өнерді көрсететін әрі адамдар бас қосатын орын қажет. Мұнда менің жеке коллекциямнан таңдап алынған 700 туындыны көресіздер. Әсіресе біз мұражайды Алмагүл Меңлібаеваның жеке көрмесімен ашып отырғанымызға қуаныштымын – оның шығармашылығын мен 30 жылдан бері білемін әрі бағалаймын. Бұл – мәні терең әрі мәртебелі оқиға», – деп Смағұлов ашылу рәсімінде атап өтті.

Коллекциямен танысу ішке кірмей тұрып-ақ басталады: мұражай ғимаратының алдындағы алаңда қонақтарды арнайы осы орын үшін жасалған мүсіндер қарсы алады. Бұл – алматылықтардың сүйіспеншілігіне бөленген дәстүрлі қазақ өрім шашты қыздың 12 метрлік портреті – испандық мүсінші Жауме Пленсаның «Надэс» туындысы және британ‑нигериялық суретші Йинка Шонибаренің «Жел мүсіні (ТП) II» – жел керген желкенді елестететін 8 метрлік алюминий композициясы. Маңғыстаудағы қазақстандық «Шарлар аңғары» Торыш Берлиндік суретші Алисия Квадені жердің әр түкпірінен алынған 16 түрлі табиғи тастан жасалған алып шарлардан тұратын «Препозиция» атты монументалды туындыны жасауға шабыттандырды.

Almaty Museum of Arts алдындағы Жауме Пленсаның «Надэс» мүсіні

Аумағы 10 060 м² құрайтын, британдық Chapman Taylor сәулет бюросы жобалаған ғимараттың өзі де әсер қалдырады. Ғимарат ең көне әрі ең заманауи материалдардың үйлесімімен қапталған. Бұл – мәрмәрдай қатты әрі тегіс Юра дәуірінің әктасы, онда көне тіршіліктің іздерін көруге болады. Ал заманауи материалдар – жылтыр анодталған алюминий және «тірі татпен» қапталған COR‑TEN болаты. Бұл тат металды бүлдірмей, қайта оны қорғайды.

Бірінші қабатта кең көрме кеңістіктері орналасқан – «Ұлы дала» залында қазақстандық суретші Алмагүл Меңлібаеваның «Мен бәрін түсінемін» атты алғашқы ауқымды ретроспективалық көрмесі өтуде, ал «Сарыарқа» залында «Қонақтар» көрмесі ұсынылған.

Суретші Алмагүл Меңлібаева және оның Almaty Museum of Arts-тағы экспозициясы

Коллекцияның 70%-дан астамын ХХ ғасырдың танымал қазақстандық суретшілері – Жәнатай Шәрденов, Тоқболат Тоғызбаев, Мақтұм Қисамедин және Шаймардан Сариевтің туындылары құрайды. Жинаққа Қазақстанның заманауи өнеріндегі басты тұлғалардың еңбектері де енген. Олардың қатарында Рустам Хальфин, Сәуле Сүлейменова және Саид Атабеков бар. Орталық Азия өнерінің өсіп келе жатқан коллекциясы Диляра Каипова (Өзбекстан) мен Жазгүл Мадазимованың (Қырғызстан) туындыларымен толықтырылған. Коллекциядағы халықаралық диалог Хадим Али (Австралия), Сюй Чжэнь (Қытай) және Жаде Фадоютими (Ұлыбритания) сияқты авторлардың туындыларында, сондай-ақ жаһандық өнер сахнасының басқа да көрнекті өкілдерінің шығармаларында көрініс тапқан. Жуырдағы толықтырулар қатарында Бақыт Бүбіканованың, Елена мен Виктор Воробьёвтердің және Саян Байғалиевтің туындылары бар. Алдағы уақытта мұражай өз борышына сай коллекцияны толықтыра бермек: Қазақстан мен өңірдің заманауи өнерін сақтау, зерттеу және оны кең халықаралық мәнмәтінде таныстыру.

Сондай-ақ, бірінші қабатта әйгілі суретші Ричард Серраның шығармашылығына арналған жеке зал бар – алып қиылыс‑лабиринт.

Екінші қабат заманауи шеберлердің экспозицияларына берілген – Ансельм Кифердің «Мына шығармаларды өртегенде олар кішкене болса да жарық береді», Билл Виоланың «Станциялар» және Яёи Кусаманың «Махаббат шақырады» туындылары. Арандатушы, экспрессивті және иммерсивті туындылар ешкімді бейжай қалдырмайды және, ең ықтимал, әлеуметтік желілерде қызу талқылауларға себеп болады.

Ансельм Кифер «Мына шығармаларды өртегенде олар кішкене болса да жарық береді», Almaty Museum of Arts

 Баспасөз мәслихатында Смағұлов бір құпияны ашты: ол жапон суретшісі Кусаманың тағы бір туындысын сатып алған, ол жақын уақытта мұражайда өз орнын алады.

«Бұл шығарма келгенде мұражайда орын қалмайды», – деп әзілдейді Смағұлов. – Сондықтан біз қазірдің өзінде кеңею туралы абайлап ойлай бастадық».

Мұражай тірі мәдени орталық ретінде ойластырылған. Ол халықаралық жобалармен, институттармен және кураторлармен серіктестікті, сондай‑ақ білім беру бағдарламалары мен шеберлік сабақтарын қамтиды. Қазан айында Лондондағы Tate Modern және Лос‑Анджелестегі Getty Foundation‑мен бірлескен зерттеу жобалары басталады. Ал 2026 жылы бірінші халықаралық көрме өтеді.

12 қыркүйектен бастап мұражай күн сайын 11:00‑ден 20:00‑ге дейін (кіру 19:00‑ге дейін) жұмыс істейді, дүйсенбіден басқа күндері. Билеттердің бағасы мемлекеттік мұражайға барумен салыстырмалы: стандартты билет – 2000 теңге, жеңілдетілген – 500 теңге, ал кейбір санаттағы келушілер үшін тегін кіру қарастырылған. Билеттердің бағасы мен экскурсия бағдарламасы туралы толық ақпарат мұражайдың ресми сайтында қолжетімді.